Voorkom onherstelbare schade door bodemverdichting
Volledig onderzoeksrapportVoorkom onherstelbare schade door bodemverdichting
Over Crkls
In de afgelopen decennia is het landbouwkundig onderzoek in Nederland enorm versplinterd en uit elkaar gegroeid. En ja, boeren hebben vertrouwen in onderzoek, maar hun vertrouwen is niet onvoorwaardelijk. Ook sluit het onderzoek niet altijd goed aan op de urgente problemen waarmee boeren worstelen in de praktijk.
De initiatiefnemers van Crkls: Misset Uitgeverij, BO Akkerbouw, Wageningen University & Research, Aeres Hogeschool en Groen Kennisnet willen hier wat aan doen voor een toekomstbestendige landbouw in Nederland die nu voor grote uitdagingen staat.
Het kennisplatform Crkls wil het kaf van het koren scheiden en bewezen kennis gemakkelijk vindbaar maken voor boeren op een plek. De resultaten van alle onderzoeken en praktijkproeven in Nederland worden verzameld en door een onafhankelijke redactie beoordeelt en op een uniforme en compacte wijze gepubliceerd.
Ga naar de inhoud
Onderzoeksinstituut: Wageningen UR
Locatie: Nederland
Periode: van 1980 tot 2021
Gefinancierd door: Provincie Flevoland, Waterschap Zuiderzeeland
Status onderzoek: Afgerond
Bodemsoort: zand, zavel, klei, veen, keileem
Betrouwbaarheidsscore:
In Flevoland is de kans op de verdichting van de ondiepe ondergrond (30 tot 60 cm onder het maaiveld) hoog doordat er relatief veel teelten zijn met late oogstmomenten en zware machines. Het grootste risico op permanente bodemverdichting is bij zand en lichte zavel, ook omdat zand en lichte zavel niet herstellen. Kleigronden kunnen dat gedeeltelijk wel omdat ze krimpen en zwellen. Toch geldt voor alle gronden dat het voorkomen van bodemverdichting het allerbelangrijkste is.
Conclusies
- Voorkom bodemverdichting door het land niet te bewerken of te gaan oogsten onder te natte condities.
- Gebruik het risicobeoordelings-programma Terranimo, waarin ook de specifieke Flevoland-bodems zijn opgenomen (is een goed hulpmiddel om te bepalen of de bodem de juiste conditie heeft).
- Verlaag de bandenspanning en de wiellast (volg de aanwijzing op van Terranimo of gebruik de vuistregel).
- Teel meer dieper wortelende gewassen, groenbemesters en wintergewassen, verander de teelten en gebruik andere rassen (ander zaai- en oogsttijdstip bij droger weer verbetert de bodemstructuur).
- Verhoog de organische stof in de bodem (of houd op peil), maak vaste rijpaden en pas niet-kerende grondbewerking (NKG) toe, bevorder het natuurlijk herstel door een goede drainagetoestand.
- Gebruik nieuwe technieken zoals ultraflexibele lagedrukbanden, rupsbanden, bovenover ploegen, drukwisselsysteem, werk met lichtere, autonome landbouwvoertuigen en scheidt oogst en transport.
Samenvatting
Bij de meeste gronden kunnen een bovengrond en een ondergrond worden onderscheiden. De bovengrond heeft een hoger organisch stofgehalte, meer beworteling en een lossere structuur en wordt vaak hersteld door grondbewerking. Het bovenste gedeelte van de ondergrond (de ploegzool) heeft vaak een hogere dichtheid dan de geploegde bovengrond. De ploegzool ontstaat tijdens het ploegen, waarbij de tractorbanden over de ondergrond rijden met hoge wiellasten. De ploegzool en ondergrond zijn moeilijker te herstellen nadat ze eenmaal zijn verdicht.
Lees meer
Door de verdergaande mechanisatie en intensivering, zijn de wiellasten toegenomen en is de kans op bodemverdichting verhoogd. Ook wordt er vaker geoogst onder minder gunstige (nattere) omstandigheden door een slechtere afstemming tussen landbouwer, afnemer en loonwerker. Kleigronden worden vaker dan zandgronden onder vochtiger omstandigheden bereden, doordat het grootste gedeelte van rooivruchten op kleigronden worden geteeld.
Doel van het project
Hoe kan bodemverdichting van de ondergrond (30 tot 60 cm) worden voorkomen en opgeheven?
Aanpak
Met literatuuronderzoek is gezocht naar de wetenschappelijke basis voor de diverse maatregelen. Daar waar mogelijk zijn de maatregelen specifiek gemaakt voor de Flevolandse bodem.
Resultaten
- Door bewustwording van de nadelen van ondergrondverdichting en door extremere klimaatomstandigheden worden steeds meer bodemverbeterende maatregelen genomen. Ook nieuwe preventieve ontwikkelingen worden steeds meer toegepast.
- Bodemverdichting heeft ook grote effecten op het waterbeheer, zowel op de waterkwantiteit als de waterkwaliteit.
- Voorkomen blijft het allerbelangrijkste, omdat opheffen van ondergrondverdichting een zeer traag proces is (zwellen/krimpen van klei), de maatregelen niet altijd effectief zijn (woelen, diepspitten), de effectiviteit nog niet voldoende is aangetoond (Sorghum) en/of erg kostbaar zijn (gaten prikken).
- Vuistregel: De bandenspanning mag niet hoger dan 0,8 bar (=80 kPa) zijn met 10 ton aslast (=100 kPa). De bandenspanning onder vochtige condities nog verder verlagen naar 0,4 bar (=40 kPa) met 5 ton (=50 kPa) aslast.
Aanvullende informatie
Impactscore
Met de Impactscore laten we zien op welke bedrijfsactiviteiten de onderzoekresultaten direct effect hebben. Een onderzoeksresultaat kan bijvoorbeeld leiden tot het gebruik van minder gewasbeschermingsmiddelen of minder meststoffen. Dat vermelden we met een korte toelichting.
Gezondheid bodem
Door toepassing van bodemverbeterende maatregelen zoals verhoging van de organische stof in de bodem, vaste rijpaden, niet-kerende grondbewerking (NKG), dieper wortelende gewassen, groenbemesters, wintergewassen, andere teelten, andere rassen, verbetert de bodemstructuur en wordt bodemverdichting voorkomen. Daardoor neemt de bodemgezondheid toe.
Uitspoeling meststoffen
Door het nemen van bodemverbeterende en preventieve maatregelen wordt bodemverdichting voorkomen, waardoor er minder uitspoeling van meststoffen is.
Gewasopbrengst
Door het nemen van preventieve maatregelen zoals ultraflexibele lagedrukbanden, rupsbanden, bovenover ploegen, drukwisselsysteem, werken met lichtere, autonome landbouwvoertuigen en de oogst en transport scheiden wordt bodemverdichting voorkomen. Daardoor is de opbrengst hoger.
Betrouwbaarheidsscore:
Het gaat om literatuuronderzoek waarbij gebruik is gemaakt van goede bronnen en met een systematische aanpak. Het onderzoek is daarmee zeer betrouwbaar.
