Verwaarding biologische mengteelt tarwe-veldboon kent uitdagingen
Volledig onderzoeksrapportVerwaarding biologische mengteelt tarwe-veldboon kent uitdagingen
Over Crkls
In de afgelopen decennia is het landbouwkundig onderzoek in Nederland enorm versplinterd en uit elkaar gegroeid. En ja, boeren hebben vertrouwen in onderzoek, maar hun vertrouwen is niet onvoorwaardelijk. Ook sluit het onderzoek niet altijd goed aan op de urgente problemen waarmee boeren worstelen in de praktijk.
De initiatiefnemers van Crkls: Misset Uitgeverij, BO Akkerbouw, Wageningen University & Research, Aeres Hogeschool en Groen Kennisnet willen hier wat aan doen voor een toekomstbestendige landbouw in Nederland die nu voor grote uitdagingen staat.
Het kennisplatform Crkls wil het kaf van het koren scheiden en bewezen kennis gemakkelijk vindbaar maken voor boeren op een plek. De resultaten van alle onderzoeken en praktijkproeven in Nederland worden verzameld en door een onafhankelijke redactie beoordeelt en op een uniforme en compacte wijze gepubliceerd.
Ga naar de inhoud
Onderzoeksinstituut: Louis Bolk Instituut
Locatie: Diverse, Zeeland, Friesland, Flevoland, Drenthe
Periode: van 2022 tot 2023
Gefinancierd door: BO Akkerbouw, Reudink BV, MFH Pulses
Status onderzoek: Afgerond
Bodemsoort: Diverse, zand tot zware klei
Betrouwbaarheidsscore:
Een mengteelt van tarwe en veldboon past in de transitie naar meer plantaardig eiwit, heeft een verbeterd onkruid onderdrukkend vermogen en past bij het Nederlandse klimaat. Praktijkervaringen zijn opgedaan met de teelt. Verder worden er, naast de afzet als veevoer, ook afzetmogelijkheden binnen de voedingsmiddelsector ontwikkeld.
Conclusies
- Hoewel de bodembedekking bij een mengteelt sneller is als bij een monoteelt veldboon blijft onkruidbeheersing belangrijk.
- Afhankelijk van perceel en omstandigheden is 1-9 keer mechanisch ingrijpen met eg en/of schoffel nodig.
- De opbrengsten van de teelt liepen uiteen van 3,3 ton/ha tot 6,2 ton/ha, de gewassaldo’s van -€1.038 tot +€955, met een uiteindelijk saldo van gemiddeld €180/ha bij de huidige afzetmogelijkheden.
- Afzet in de levensmiddelensector bleek uitdagend omdat de oogst niet als mengproduct verwerkt kan worden. Bovendien vraagt de ontwikkeling van nieuwe producten/recepteren veel tijd en inzet. Partijen zijn daar momenteel niet altijd toe bereid.
- Afzet als grondstof voor meel lijkt kansrijk. Het eiwitgehalte van tarwe uit mengteelt is hoger dan uit monoteelt. Verder is er een markt voor brood verrijkt met eiwit uit veldboon.
- Veldbonen kunnen daarnaast ook (als onderdeel van) kant-en-klaar gerechten worden afgezet.
- Door de beperkte meerprijs voor biologische teelt is het voor deze mengteelt lastig om betere afzet te vinden dan de stabiele afzet als biologisch veevoer.
Samenvatting
Vier biologische akkerbouwers uit Zeeland, Flevoland, Friesland en Groningen voerden de mengteelt uit. Het gebruikte veldbonenras was cv. ‘Tiffany’ en het baktarweras was cv. ‘Quintus’. Voor een 50/50-verhouding in het eindproduct werden 30-40 zaden/m2 gezaaid van de veldboon, en 1/3e tot 1/2e van het zaaizaad voor een monoteelt tarwe. Het is mogelijk al het zaad in één werkgang te zaaien maar dit betekent wel een suboptimale zaaidiepte. Dat kan bij slechte groeiomstandigheden tot verminderde opkomt leiden. De telers merkten op dat ze door de mengteelt iets konden besparen op de kosten van dierlijke mest en dat de bouwvoor goed doorworteld was. Verder viel hen op dat de sector als geheel, waaronder teeltadvies, niet of zeer beperkt is ingespeeld op mengteelten.
Lees meer
Kosten en saldo’s
De opbrengsten van de teelt liepen uiteen van 3,3 ton/ha tot 6,2 ton/ha, de gewassaldo’s eigen mechanisatie van -€1.038 tot +€955. Als hier de vergoeding voor eigen arbeid van de ondernemer vanaf werden gehaald, bleef een uiteindelijk saldo van gemiddeld €180/ha over bij de huidige afzetmogelijkheden.
Afzetmogelijkheden
Afzet als biologische veevoer is het meest gemakkelijk gebleken, maar afzet in de levensmiddelenketen is interessant vanwege de potentieel hoge meerprijs. Hier is wel een hoge zuiverheid voor nodig (>99%) of aanvullende bewerking. Schonen en scheiden of malen kost circa100 euro/ton zonder eigen materiaal, en pellen €175/ton. Producenten van vleesvervangers zijn momenteel niet bereid een meerprijs te betalen. Afzet als grondstof voor brood lijkt kansrijker. Voor de veldbonen is afzet als (onderdeel van) kant-en-klaar gerechten ook een optie. Het blijkt onderaan de streep lastig de stabiele afzet als biologisch veevoer te verslaan.
Aanvullende informatie
- Abco de Buck. 2023. Teeltsheet Mengteelt tarwe en veldboon (bio). Louis Bolk Instituut.
Impactscore
Met de Impactscore laten we zien op welke bedrijfsactiviteiten de onderzoekresultaten direct effect hebben. Een onderzoeksresultaat kan bijvoorbeeld leiden tot het gebruik van minder gewasbeschermingsmiddelen of minder meststoffen. Dat vermelden we met een korte toelichting.
Gezondheid bodem
Meer, mengteelt leidt tot een meer diverse beworteling.
Gebruik chemische middelen
Minder, als de teelt biologisch wordt uitgevoerd. Het effect van mengteelten op het gebruik van gewasbeschermingsmiddel in de gangbare teelt is nog onvoldoende onderzocht.
Gebruik kunstmest
Minder, in de biologische teelt wordt deze niet gebruikt, en veldboon draagt als vlinderbloemige bij aan de stikstofvoorziening.
Uitspoeling meststoffen
Minder, bij mengteelt met een vlinderbloemige zoals veldboon hoeft minder bemest te worden, wat afhankelijk van het bodemtype en het succes van de teelt ook resulteert in minder uitspoeling.
Kosten
Meer, in het bijzonder bij afzet naar de levensmiddelensector, vanwege aanvullende kosten voor pellen en scheiden.
Gewasopbrengst
Meer, met mengteelt worden soms hogere fysieke opbrengsten behaald dan monoteelt van de afzonderlijke gewassen.
Betrouwbaarheidsscore:
Het onderzoek is meerjarig uitgevoerd zonder herhalingen. De resultaten bevatten geen statistische onderbouwing. Het is daarmee matig betrouwbaar.
