Organische stof; veelzijdig, maar vraagt goed beheer
Volledig onderzoeksrapportOrganische stof; veelzijdig, maar vraagt goed beheer
Over Crkls
In de afgelopen decennia is het landbouwkundig onderzoek in Nederland enorm versplinterd en uit elkaar gegroeid. En ja, boeren hebben vertrouwen in onderzoek, maar hun vertrouwen is niet onvoorwaardelijk. Ook sluit het onderzoek niet altijd goed aan op de urgente problemen waarmee boeren worstelen in de praktijk.
De initiatiefnemers van Crkls: Misset Uitgeverij, BO Akkerbouw, Wageningen University & Research, Aeres Hogeschool en Groen Kennisnet willen hier wat aan doen voor een toekomstbestendige landbouw in Nederland die nu voor grote uitdagingen staat.
Het kennisplatform Crkls wil het kaf van het koren scheiden en bewezen kennis gemakkelijk vindbaar maken voor boeren op een plek. De resultaten van alle onderzoeken en praktijkproeven in Nederland worden verzameld en door een onafhankelijke redactie beoordeelt en op een uniforme en compacte wijze gepubliceerd.
Ga naar de inhoud
Onderzoeksinstituut: Zie aanvullende informatie
Locatie: Diverse locaties
Periode: van 2019 tot 2023
Gefinancierd door: Ministerie LNV, BO Akkerbouw, TKI Agri&Food
Status onderzoek: Afgerond
Bodemsoort: Zand, zavel en klei
Betrouwbaarheidsscore:
Organische stof (OS) is heel nuttig voor bodem; het houdt vocht vast, het levert nutriënten na, verbetert de bodemstructuur en draagt bij aan de bodemweerbaarheid. Maar alleen met goed beheer van je OS kun je optimaal profiteren.
Conclusies
- Er is niet één specifieke definitie van bodemgezondheid of het optimale percentage OS, dit verschilt tussen grondsoorten en grondgebruik.
- OS is een overkoepelende term voor biologische materialen, dus zowel gewasresten en compost als resten van micro-organismen.
- Een grove vuistregel is dat 1% verhoging van de OS in de bodem het waterbergend vermogen met gemiddeld 6,8 mm verhoogt op zandgrond en met 9,3 mm op kleigrond.
- OS is voedsel voor het bodemleven, en een voldoende groot en gevarieerd aanbod geeft een meer diverse samenstelling van bodembewonende organismen. Een divers bodemleven is belangrijk voor het optimaal kunnen functioneren van de bodem.
- Het opbouwen van OS duurt lang omdat een groot deel van alle gewasresten en compost ofwel vast komt te liggen in microbiële cellen of bij hun stofwisseling als koolstofdioxide overblijft. Val al het materiaal dat aan de bodem wordt toegevoegd, wordt een groot deel dus of afgebroken of het blijft niet als OS in de bodem.
- Voor de optimale benutting van OS voor de bodem is een balans nodig tussen voldoende afbraak (voor levering nutriënten en stimuleren bodemleven) en voldoende opbouw (voor bulkdichtheid, watervasthoudend vermogen, compenseren afbraak). Kortom, je wilt afbraak stimuleren en opbouw stabiliseren.
Samenvatting
OS breekt in de bodem langzaam af (mineralisatie) en hierdoor levert het nutriënten na aan het gewas. Het eindproduct van deze afbraak is humus, wat nagenoeg niet verder afbreekt en honderden jaren stabiel in de bodem kan blijven. Humus maakt ook onderdeel uit van het zogenaamde klei-humus-complex. In deze rol legt humus met zijn negatieve lading kleine moleculen vast met een positieve lading zoals ammonium (NH4+), calcium (Ca2+), magnesium (Mg2+) en kalium (K+). Het heeft op deze manier dus een gelijksoortige werking als kleiplaatjes (lutum).
Lees meer
OS voor het bodemleven
Wormen verkleinen organisch materiaal en helpen het door de bodem te mengen. Daarnaast graven de zogenaamde ‘pendelaars’ verticale gangen in de bodem die de zuurstofvoorziening en de drainage van de bodem verbeteren. Zo wordt de toegediende OS goed door het bodemprofiel verspreid. Een divers aanbod van OS zorgt voor een gevarieerd bodemleven, wat nodig is voor het optimaal functioneren van de bodem. Het gaat dan om de levering van nutriënten (mycorrhiza, stikstofbindende bacteriën) of een bijdrage aan de bodemweerbaarheid (competitie, antagonisme).
OS voor de bodemstructuur
Schimmeldraden, biofilms van bacteriën en stoffen die ontstaan tijdens de vertering van OS leiden tezamen tot de vorming van ‘kluitjes’ van grond en organisch materiaal. De vorming van deze kluitjes bepaalt in hoge mate hoeveel en hoe grote poriën er in een bodem aanwezig zijn. Poriën voeren lucht en water door de bodem, en de kluitjes dienen middels de erin aanwezige OS als ‘spons’ voor water. Hoe vaker en hoe intensiever de grond bewerkt wordt, hoe vaker het netwerk van wormengangen, schimmeldraden en bacteriën wordt verstoord en weer opnieuw gevormd moet worden.
Succesvol OS-beheer
Een goed plan van aanpak voor je OS-beheer heeft een aardig aantal onderdelen en kan sterk verschillen per kavel. Raadpleeg hiervoor het stappenplan uit de folder onder de kop ‘Aanvullende informatie’.
Aanvullende informatie
Rotering, A., de Haan, J., Postma, J., Elferink, E., van der Werff, P., & Oosterkamp, P. (2022). Organische stof: breng leven in de bodem. Een praktische handleiding voor organischestofbeheer
Onderzoek door Branchevereniging Organische Reststromen, Wageningen University & Research van Hall Larenstein, Nordwin College, ECOstyle, uitgegeven door Van Iperen B.V
Impactscore
Met de Impactscore laten we zien op welke bedrijfsactiviteiten de onderzoekresultaten direct effect hebben. Een onderzoeksresultaat kan bijvoorbeeld leiden tot het gebruik van minder gewasbeschermingsmiddelen of minder meststoffen. Dat vermelden we met een korte toelichting.
Gezondheid bodem
Goed OS-beheer draagt bij aan een meer divers bodemleven dat minder gevoelig is voor verstoring.
Gebruik kunstmest
Bij goed OS-beheer kan de OS een deel van de nutriënten naleveren.
Gebruik water
Goed OS-beheer kan het waterhoudend vermogen van bodems licht verhogen.
Uitspoeling meststoffen
Goed OS-beheer kan via het klei-humuscomplex meer nutriënten in de bouwvoor houden.
Uitstoot ammoniak
Minder bij de juiste omstandigheden, situatieafhankelijk.
Uitstoot broeikasgassen
Minder bij de juiste omstandigheden, situatieafhankelijk.
Kosten
Kosten zijn hoger, maar in de loop der jaren ook een stabielere opbrengst.
Gewasopbrengst
Opbrengst is vooral stabieler door het bufferend vermogen (nutriënten, water) van OS.
Betrouwbaarheidsscore:
Het onderzoek is meerjarig uitgevoerd en in herhalingen. Het onderzoek is statistisch onderbouwd. Het onderzoek is zeer betrouwbaar.
